آخرین بروز رسانی دسامبر 3rd, 2022 12:52 ب.ظ
ارتباط و ارتباطات چیست؟
هلن صدیق بنای: هیچکس نمی‌تواند در دنیای امروز بدون برقراری ارتباط زندگی کند.
ما برای برآورده شدن نیازهای روزمره خود باید ارتباط برقرار کنیم؛ نیاز به غذا، مسکن، نیاز به همکاری با دیگران برای ارضای حس دوستی و کامیابی‌اجتماعی و انواع نیازهای‌‌اقتصادی و اجنماعی؛ سایر نیاز‌ها هم که جای خود را دارند.
- مجله گونه‌هاي روزنامه‌نگاری / مجله روزنامه‌نگاری آنلاین
نیاز به مبادله اطلاعات،سرگرمی، نیاز بهبروز خلاقیت اجتماعی و … در واقع ارتباط ما را به شبکه گسترده انسانها پیوند می‌دهد.این شبکه از خانواده‌شروع شده و به حلقه دوستان می‌رسد و بعد‌با کمک رسانه‌های جمعی، کل‌جامعه و سراسر جهان را در بر می‌گیرد.
نحوه تکوین فردیت ما به میزان موفقیت ما در ساختن این شبکه‌ها وابسته است.ارتباط صرفا مبادله‌اطلاعات در باره‌ی واقعیت‌های سخت افزاری نیست. بلکه ارتباط به معنای‌تبادل‌افکار، احساسات،عقاید و تجربیات نیز هست. از نظر فردی ارتباط ما را قادر می‌سازد تا به عضوی مفید و موثر‌برای اجتماع‌تبدیل شویم. از منظر اجتماعی ارتباط بین اجزای جامعه رشد و بقای جامعه را تضمین می‌کند.
حال‌برای شناخت و درک هر چه بیشتر مقوله”ارتباط و ارتباطات” باید تاریخچه آن، دیدگاه‌های صاحب نظران، معانی، عناصر اولیه، روش‌های ارتباطی، سیر صعودی و هر آنچه که به این حوزه مربوط می‌شود را بررسی کنیم.
پیدایش و پویایی علم ارتباطات را مانند بسیاری از علوم دیگر به اندیشه‌ایرانیان، رومیان و یونانیان پیش از میلاد نسبت می‌دهند.
از سال 1930 پیشرفت‌های بسیاری، ولی تدریجی در این زمینه خصوصاً توسط لازارسفلد، لوین، لاسول و هاولند انجام شد. به مرور زمان شمار محققان و پژوهشگران این حوزه افزایش یافته است.
محققان بزرگی مانند: کولی، دیویی، پارک، سایپر، لسول، لیپمن، لوین که آثار ارزشمندی در حوزه‌ارتباطات بر جای گذاشته‌اند. همچنین بخش آموزش و تحقیق این رشته در طی این دهه‌‌گسترش یافته تا آنجا که واحدهای دانشگاهی و موسسه‌های پژوهشی و … تأسیس شدند.
عناصر ارتباطات:
عناصر ارتباطات را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
کانال، زمینه، محیط، پس خورد، تداخل امواج، پیغام، دریافت کننده، پردازش و منبع.
فرایند “ارتباطات” به‌انسان‌ها اجازه‌می‌دهد تا تجارب و دانش خود را در زمینه‌های مختلف به اشتراک بگذارند.
روش‌های ارتباطات انسانی:
روش‌های ارتباطی انسان را می‌توان؛ زبان علائم، مکالمه، نوشتن، اشاره، حالت و حرکات بدنی، پخش رادیو و تلویزیونی و سینما بیان کرد.
ارتباط می‌تواند به‌یکی از روش‌های رو در رو، یک طرفه، ارادی یِا غیر ارادی و شفاهی یا غیر شفاهی انجام گیرد. علاوه بر آن ارتباط می‌تواند درون فردی و میان فردی‌هم باشد.
تعاریف ارتباط:
تاریخ اندیشه‌های ارتباطاتی تعاریف متعدد و مختلفی را از سوی صاحب نظران،پژوهشگران و نویسندگان ارتباطات در خود جای داده است. هر یک از اندیشمندان با توجه‌‌‌به زاویه دید و اهمیتی که برای عناصر ارتباطات قائل‌هستند آن را تعریف کرده‌اند.
در این میان دو تعریف از مقبولیت خاصی‌برخوردار است.
تعریف اول؛ ارتباط را فرایندی می‌داندکه به واسطه‌ی آن ارتباط گر یا فرستنده از طریق یک رسانه یا مجرا پیامی را با تاثیراتی معین به گیرنده می‌رساند.
تعریف دوم؛ ارتباط را کنشی اجتماعی می‌داندکه افرادی از یک فرهنگ مشخص در واکنش به تجربه خود از واقعیت به مبادله‌ِ معانی می‌پردازد.
با این وجود نمی‌توان تعریف واحدی از ارتباط که‌همه افراد را قانع کند، ارائه‌داد. شاید‌هم اصلا چنین تعریفی وجود نداشته‌باشد. بنابراین سعی بر این است، اندیشه و نظریات گوناگون را تا حد امکان جمع آوری تا بتوان آنها را به‌یک مرز مشترک نزدیک ساخت.
“ارتباطات” از دیدگاه عده‌ایی بر مفاهیم متفاوت و گاهی متضاد گفته می‌شود. از طرفی هم ارتباط را تبادل متفکرانه دیدگاه‌ها از طریق یک مکالمه معنادار بین دو انسان‌که به نوعی ارسال پیام ساده و بدون تفکر است، می‌دانند. با این تعریف می‌توان گفت ،ماشین ها و جانوران نیز ارتباط برقرار می کنند.
از طرف دیگر می‌توان ارتباطات را یک فرایند سازمان یافته‌برای تبادل اطلاعات بین بخش ها که معمولا بواسطه یک رشته‌علائم انجام می گیرد، تعریف کرد. گروهی در تعریف خود بر ترغیب و اقناع یا همانندی و اشتراک اندیشه با ابعاد گسترده‌تر و تاثیرگذار قلمداد کرده‌اند. عده‌ای بر پاسخ و بازتاب تاکید بیشتری کرده‌اند. و برخی دیگر از اندیشمندان بر عنصر پیام تاکید دارند.
حتی لسول در سال 1948 یک مدل ارتباط کلامی ارائه می‌دهد. این مدل یکی از اولین نمونه‌های مدل ارتباط به مانند یک فرایند است:”چه کسی چه چیزی را از چه مجرایی به چه کسی و با چه تاثیری می‌گوید”.
او بر مفهوم” تاثیر” ارتباط تاکید داشت. از نظر متفکران دیگر مفاهیم “قصد” و “بافت”ارتباط اهمیت اساسی دارند.زیرا بیشتر ارتباط‌گران از ایجاد ارتباط هدفی‌دارند و نیز شرایط اجتماعی ارتباط لزوما بر نحوه‌ی بیان و فهم پیام ها تاثیر می‌گذارد.
ارسطو:
افیلسوف یونانی اولین دانشمندی است که 2300 سال پیش در باره‌ارتباطات سخن گفته‌است. او در تعریف ارتباط در کتاب “علم معانی بیان” که آن را مترادف ارتباط می‌دانند، می‌نویسد: ارتباط عبارت است از جستجو برای دست یافتن به کلیه وسایل و امکانات موجود برای ترغیب و اقناع دیگران است. به‌این صورت که برقرار کننده‌ارتباط از هرراه و روش ممکن، طرف مقابل یا مخاطب خود را تحت تاثیر و نفوذ خود در آورده و نظر و عقیده‌خود را به او بقبولاند.
ویلبر شرام در کتاب” زندگی و اندیشه‌پیشتازان علم ارتباطات” می‌نویسد:
اولین بار رومی‌ها کلمه‌ارتباط یعنی Comunicare را به‌کار بردند. یونانی‌ها پیشینه‌طولانی در ”سخنوری و بلاغت” دارند. ارتباط ترجمه‌لغت Communication است.
ریشه‌این لغت از کلمهلاتین Communis است که‌می‌توان آنرا به تفاهم و اشتراک فکر نیز ترجمه‌کرد.یعنی اینکه وقتی که با شخصی ارتباط برقرار می‌کنیم کار ما در حقیقت برقراری یک نوع اشتراک فکر و تفاهم اندیشه‌با اوست.
مفهوم واقعی ارتباط با توجه به‌ریشه لاتین آن (در میان گذاشتن و تقسیم کردن) است. یعنی اینکه فقط یک فرستنده‌فعال و یک گیرنده‌انفعالی صرف نیست، بلکه بازخورد یا فید بکFeed back دومی را که تغییر دهنده طرز تلقی اولی است، هم به‌حساب می‌آید. و از آن مهمتر مستلزم شرکت فعال تمام افراد ذی نفع در این روند ارتباطات نیاز است. و ارتباط در این حالت به‌صورت یک چند بعدی با فیدبک در می‌آید.
ارتباط را می‌توان جریانی چند سویه‌‌دانست که‌طی آن دو یا چند نغر به‌تبادل افکار، نظریات، احساسات و حقایق می‌پردازند. و از طریق بکاربردنعلاتمی و پیام هایی که‌معنایش برای آنها قابل درک است، اقدام به برقراری ارتباط می‌کنند
اگر ما ارتباط را نوعی تلاش آگاهانه فرستنده پیام برای سهیم ساختن گیرنده در اطلاعات، عقاید و اندیشه‌اش بد‌انیم، مسئله تفاهم و هماهنگی فرستنده و گیرنده اهمیت اصلی و اساسی پیدا می‌کند.
بنابراین، هرگونه انتقال پیام بین فرستنده و گیرنده ارتباط محسوب می‌شود. حال این فرستنده انسان باشد یا اینکه یک دستگاه‌مکانیکی فرقی نمی‌کند.
دایره‌المعارف ویکی‌پدیا
ارتباط معادل (communication) و فرایند انتقال پیام از فرستنده به گیرنده به شرط همسان بودن معانی بین آنها است.
فرهنگ لغات “وبستر”
رساندن، بخشیدن، انتقال دادن، آگاه‌ساختن، مکالمه و مراوده‌داشتن، معنا شده‌است.
فرهنگ لغات فارسی معین:
ارتباط را به‌معنی ربط دادن، بستن، پیوند و … آورده‌است.
دکتر کاظم معتمد نژاد:
ارتباطات همیشه بر ارادة قانع کردن، انتظار توزیع یا تقسیم داشتن و ضرورت با هم زندگی کردن، استوار است و به همین لحاظ، سه بعد خاص، شامل انتقال، اشتراک و تبادل نظر را در بر دارد. باید در نظر داشت که در عصر حاضر، اطلاع دادن برای ارتباط داشتن کافی نیست. زیرا استفاده از اطلاعات و به عبارت دیگر، درک پیام‌های ارتباطی، از شناخت ارتباطات، که ضرورتاً وجود رابطه با دیگری، یعنی دریافت‌کننده پیام را ایجاب می‌کند، آسان‌تر است. در حال حاضر، “ارتباطات” زمینه‌ساز فعالیتهای بسیار پر اهمیتی است که همراه با پیشرفت‌های فنی ابزارهای ارتباطی و گسترش محتواهای اطلاعاتی، بیش از پیش جنبة تجارتی پیدا کرده‌‌است.
دکتر کاظم معتمد نژاد می‌گوید: “واقعیت آن است که جهان بدون برخوردار شدن از شناخت مفهوم‌ها و نظریه‌های مربوط به ارتباطات در جوامع باز و دموکراتیک، ناگهان تغییر کرده است. بنابراین ضرورت ایجاب می‌کند که برای تدارک تعریف دقیق علمی از اطلاعات و ارتباطات، بیشتر فکر و کوشش شود و در مورد جایگاه‌های آن در جوامع معاصر، یک نظریة جامع ارائه گردد. برای نیل به این هدف باید سه بعد خاص ارتباطات، شامل جنبه‌های اجتماعی، جنبه‌های فرهنگی، جنبه‌های اقتصادی آن، طرف توجه قرار گیرند.”
ادوین امری (Edwin Emery)
ارتباط عبارت از فن انتقال اطلاعات، افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به‌شخص دیگر است. برای نمونه‌انسان وقتی می‌خندد نشاط و شادی خود را با لبخند نشان می‌دهد. یا اگر فردی به‌فرد دیگر سلام می‌دهد یا عصر به‌خیر می‌گوید با بیان شفاهی دوستی و صمیمیت خود را به‌او ابراز می‌دارد و در واقع به‌گونه‌ای احساس خود را نشان می دهد. همچنین زمانی که شخصی به‌شخص دیگر کارت تبریک یا نامه‌ای ارسال می‌کند هدف و منظور خود را به شکل علائم نوشتاری ارائه می‌دهد و به این شکل ارتباط برقرار می‌کند.
لی جان ای. آ‌ر(Lee john A.R)
ارتباط را به مفهوم فراگیر ارسال ها و دریافت ها میان محلها و مردم می‌داند. در نظر مسئولان برنامه‌ریزی، ارتباط معمولا به‌معنای حمل و نقل مردم و کالا از راه زمینی، دریایی، هوایی و ارسال پیامها از طریق تکنولوژی مخابراتی است. ولی مفهوم ارتباطات با توجه به ظرفیت اطلاعاتی لازم به‌منظور عملکرد مؤثر جریان ارتباطات در جامعه معنا پیدا می کند. در نتیجه نمی‌تواند با معنای محدود فوق همخوانی داشته باشد.
گورگن (Gorgan)
او معتقد است ارتباطات یعنی فراگردهایی که بر مبنای آن انسانها‌همدیگر را تحت نفوذ قرار می‌دهند.
کارل‌هاولند (Hovland)
معتقد است؛ ارتباط یعنی از فراگرد انتقال یک محرک (معمولا علامت بیانی) از یک فرد (ارتباط گر) به‌فردی دیگر (پیام گیر) به‌منظور تغییر رفتار او است.
مانیوس اسمیت (smith.M)
هر نوع عملی که بوسیله‌فردی انجام شود که طی آن فرد دیگری بتواند آنرا درک کند ارتباط نامیده‌می‌شود. خواه این عمل با استفاده‌از یک وسیله یا بدون آن انجام شود .
آرانگارن (Aranguren )
ارتباط عبارت است از انتقال اطلاعات در محدوده سه‌چیز؛ انتشار / emission، انتقال (Conduction) و دریافت پیام (message)
چارلز کولی (Charles Coolly)
ارتباط مکانیسمی‌است که روابط انسانی بر اساس و بوسیله‌آن شکل می گیرد.تمامی مظاهر فکری، ابزار انتقال و حفظ آنها در مکان و زمان بر پایه ارتباط توسعه‌پیدا می‌کند. ارتباط و ارتباطات تمامی حالات چهره، رفتار، حرکات، طنین صدا، کلمه‌ها، نوشته‌ها، چاپ، راه‌آهن،خطوط هوایی، دریایی، تلگراف، تلفن و انواع وسایلی که اخیرا در سهولت روابط انسانی در مکان و زمان ساخته شده است را در بر می‌گیرد. (این تعریف زمانی جامع ترین تعریف محسوب می‌شد.)
کلود شانون و وارن ویور (Claude Shannon & Warren Weaver)
ارتباط معرف تمام جریانهایی است که بوسیله‌آن یک اندیشه‌می‌تواند اندیشه‌دیگری را تحت تأثیر قرار دهد به‌عبارت دیگر ارتباط سبب می‌شود که تفکر و احساس انسان در تصاویر، مفاهیم، تمایلات و رفتارها و آثار روانی حالات گوناگونی بوجود آورد.
انجمن بین‌المللی تحقیقات ارتباط جمعی
وقتی بحث ارتباط می‌شود منظور روزنامه‌ها، نشریه‌ها، مجله‌ها، رادیو و تلویزیون‌ها، ارتباطات دور تلفن، تلگراف و پست است. همچنین ارتباط، چگونگی تولید و توزیع کالا و خدمات مختلفی را که فعالیتهای فوق را به‌عهده‌دارند، است. و مطالعات و تحقیقات مربوط بهمحتوای پیامها و نتایج آنها را نیز در بر می‌گیرد
ریموند ویلیامز (Riemond Williams)
ریموند ویلیامز می‌گوید کلمه ارتباط در زبان انگلیسی نسل کهن به‌معنای انتقال افکار، اطلاعات و رفتارها از شخصی به‌شخص دیگر گفته می‌شد. اما اکنون این کلمه به معنای راه و وسیله‌حمل و نقل از مکانی به مکان دیگر نیز استعمال می‌شود. البته‌بهتر است وسایلی را که جهت انتقال افکار و اخبار و رفتارهای انسانی از شخصی به‌شخص دیگر استفاده‌می‌شود، ارتباطات نامید. از جمله‌دستگاههای چاپ، تلفن، رادیو و تلویزیون.
لاندبرگ، شراگ و لارسن (Laurence&,Sherag Lundberg)
این دانشمندان در تعریفی بسیار کوتاه، ارتباط را انتقال معانی یا پیام از طریق نمادها می‌دانند. به‌نظر آنها زمانی که انسانها از طریق نمادها به تأثیرگذاری بر یکدیگر مشغولند یعنی اینکه در ارتباط با یکدیگر هستند.
مکتب فرایندنگر
ارتباط را فرایندی می‌داندکه به واسطه‌ی آن ارتباط گر یا فرستنده از طریق یک رسانه یا مجرا پیامی را با تاثیراتی معین به گیرنده‌می‌رساند. همچنین برای فرستادن یک پیام نخست باید آن را در قالب رمزگانی مناسب مجرای مربوطه ریخت. بنابراین، بسته به این که مجرای ارتباط دیداری‌یا شنیداری باشد،اندیشه‌ها را می‌توان در قالب ایما ها،گفتار،نوشتار،تصاویر و غیره رمزگذاری کرد.
ارتباط در آموزش
ارتباط برقراری رابطه‌بین دو فرد، دو موضوع، دو اندیشه‌یا بیشتر و به‌عبارتی، تفاهم و اشتراک فکر و اندیشه‌بین معلم و دانش آموز یا دانشجویان است. به‌بیان دیگر ارتباط انتقال پیام از فرستنده (معلم) به‌گیرنده (دانش آموز) به شرط آنکه محتوا و منظور پیام مورد نظر فرستنده به گیرنده‌پیام انتقال یابد و همینطور بالعکس.
بر اساس مفاهیم و تعاریف ارائه‌شده می توان اینگونه برداشت کردکه فقط انتقال یک پیام نمی‌تواند به‌مفهوم ارتباط باشد. در جریان انتقال باید نوعی وجه اشتراک دانسته‌ها بین فرستنده‌و گیرنده‌پیام وجود داشته‌باشد تا این دو بتوانند یکدیگر را تحت تأثیر قرار دهند و تغییرات لازم را به‌وجود آورند. همچنین، ارتباط رابطه‌انسانی را از حالت جمود به‌مرحله وجود می‌رساند و از حالت بالقوه به‌حالت بالفعل در آورده و به‌آن واقعیت تاریخی می‌دهد. به‌عبارت دیگر باید گفت؛ رابطه‌انسانی بدون ارتباط مانند عکس یا تصویری است که هنوز ظاهر نشده و حدود مشخصات آن آشکار نیست.
یک مورد دیگر در این تعاریف ارتباط و ارتباطات وجود دارد و آن مکانیسم ارتباط است.
کولی ارتباط را یک مکانیسم یا جریان خاصی می‌داند که معمولاً در آن پیام‌های شخصی یا گروه‌هی، منشأ و منبع آن ارتباط محسوب می‌شود. این امر، اغلب با نشانه‌ها و علائم های مخصوص (رقم، کلمه، صدا و …) از طرف فرد یا مرکز فرستنده ارتباط گر یا تهیه کننده پیامها رمزگذاری شده و با استفاده‌از یک وسیله مجزا یا شبکه ارتباطی منتقل یا پخش می‌شوند.
این پیام پس از دریافت از طرف فرد یا مرکز گیرنده به نشانه و رمز های زبان عادی تبدیل شده و به مخاطب یا مخاطبان ارائه می‌شود. در نتیجه می توان گفت که ارتباط، انتقال پیام به‌دیگری و اساس شکل گیری جامعه امروزی است.
حوزه‌های تخصصی ارتباطات
این حوزه‌های تخصصی به‌مسایل مختلفی می‌پردازند از جمله: ارتباطات جمعی، ارتباطات توسعه، مطالعات رسانه‌ای، ارتباطات سازمانی، زبان شناسی اجتماعی، تحلیل گفتمان، زبان شناسی شناختی، معنی شناسی و …
انواع ارتباط :
ارتباط مستقیم و رو در رو: این ارتباط بدون واسطه‌بین شخص پیام دهنده و شخص پیام گیرنده ایجاد می‌شود. منظور ارتباط رو در رو یا face to face است. در این نوع ارتباط پیامها مستقیما بین دو فرد رد و بدل می‌شود.
این نوع ارتباط ویژگیهایی هم دارد، مانند:
1- فرصت جابجایی پیام گیرنده و پیام دهنده
2- فرصت تصحیح یکدیگر
3- ارتباط رو در رو، عمیق و تاثیر گذار
4- قابل رویت بودن آثار پیام
ارتباط غیر مستقیم و غیر شخصی: این نوع ارتباط در جوامع پیشرفته‌انسانی بسیار گسترده شده است. افراد برای برقراری ارتباط با یکدیگر و با محیط زندگی خود و نیز برای کسب اطلاعات از سایر نقاط دست به ارتباط غیر مستقیم و با واسطه می زنند، یعنی ارتباط از طریق روزنامه‌ها، مجلات، تلفن و … برقرار می‌کنند.
ارتباط درون فردی: به ارتباط هر فرد با خودش ارتباط “درون فردی” می‌گویند. ارتباط درون فردی‌اعمال ذهنی خودآگاه از قبیل تفکر،محاسبه،برنامه‌ریزی، تخیل و یادآوری را شامل می شود.
همچنین خواب دیدن فرد جزء این گروه ارتباطی محسوب می‌شود. بیشتر این جریانات در ذهن صورت می‌گیرد. اما گاه سایر قسمت‌های بدن هم درگیر آن می‌شود.
مثلا، وقتی در حال نوشتن چیزی هستیم ممکن است بلند بلند با خود حرف بزنیم، دست خود را حرکت دهیم و یا حالت‌های خاصی به چهره خود بدهیم.
ارتباط جمعی: ارتباط غیر مستقیمی‌است که‌از طریق رسانه‌ها همگانی بین گروههای وسیع انسانی ایجاد می‌شود.این ارتباط شامل برنامه‌های سرگرم کننده و انتشار اخبار و اطلاعاتی می‌شود که سازمان‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی برای انبوه مخاطبان خود پخش می کنند.
ارتباط جمعی‌تعبیر جدیدی است که جامعه شناسان آمریکایی برای مفهوم Mass Media بکار برده‌اند. این واژه که از ریشه‌لاتین Media (وسایل) و اصطلاح انگلیسی Mass یا توده تشکیل شده‌است.
از نظر لغوی به‌معنای ابزارهایی است که از طریق آنها می‌توان با افراد بطور جداگانه یا با گروههای خاص در حد وسیع بطور یکسان و همزمان دسترسی پیدا کرد. امروزه این وسایل عبارتند از: روزنامه‌ها، رادیو، تلویزیون، سینما، اعلان ها و …
بدیهی است که در میان ابزارهای پخش پیام مانند؛ روزنامه، رادیو و تلویزیون وجه اشتراک هایی وجود دارد. این وجه مشترک همان پخش پیامها بصورت متناوب است.
ارتباط نوشتاری: ارتباط نوشتاری ارتباطی است که‌در آن اطلاعات از طریق قلم بر کاغذ نقش می‌بندد. (مانند نامه،روزنامه، کتاب و …)
ارتباط غیر نوشتاری: ارتباطی است که اطلاعات و افکار از طریق امواج مانند رادیو، تلویزیون، تلفن، تلگراف و … میان مردم رد و بدل می‌شود.
ارتباط کلامی: در این نوع ارتباط اطلاعات و افکار از طریق زبان و گفتار منتقل می‌شوند (نظیر، تلفن و تلگراف)
ارتباط غیر کلامی: ارتباطی است که مفاهیم و معانی بدون دخالت زبان و گفتار میان انسانها منتقل می‌شوند (نظیر عکس، تصویر، فیلم و رنگ‌ها، لباس و …)
ارتباط ابزاری یا ماشینی: این نوع ارتباط، درست بر عکس ارتباط انسانی است، گردش اطلاعات میان دو ابزار یا ماشین ردوبدل می‌شود (نظیر اطلاعات مخزن به بلندگو یا صفحه‌تلویزیون(
ارتباط ملی: ارتباطی است که‌پیام‌ها، اطلاعات و مفاهیم از طریق وسایل ارتباط جمعی نظیر (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و …) در چهار چوب جغرافیایی یک کشور منتشر می‌شود.
ارتباط فرا ملی: پیامها و اطلاعات به واسطه ماهواره‌ها، از مرزهای جغرافیایی عبور کرده و به ما می رسند. این نوع ارتباط سبب نزدیکی میان انسانها بر روی کره‌زمین می‌شود (مانند تلویزیون آسیایی و اروپایی و تلویزیون بدون مرز و …)
ارتباط زمانی: ارتباطی است که انتقال اطلاعات باید در زمان معین انجام گیرد در غیر این صورت ازرش چندانی ندارد (مانند گزارش‌های خبری)
ارتباط غیر زمانی: درست عکس ارتباط زمانی، محدود به‌زمان خاصی نیست و اطلاعات آن می‌تواند پیوسته معتبر باشد (مانند کتابخانه)
ارتباط سازمانی: در این نوع ارتباط برای انتقال اطلاعات و دریافت پیام نیازمند امکانات گسترده فنی، برنامه‌ریزی، سازماندهی، بودجه، پرسنل و … است (مانند رادیو و تلویزیون، تلکس و فاکس(
ارتباط غیر سازمانی: ارتباطی است که به امکانات فنی، بودجه، سازماندهی و مقررات نیاز ندارد (مانند نامه و گفت و شنودهای حضوری(
ارتباط نمادین: ارتباطی است که طی آن پیامها در قالب علائم و نشانه‌ها ار طریق حواس فرد دریافت می‌شود (مانند حالات چهره‌پیام دهنده، لحن، طنین صدا و حرکات بدنی) این عوامل بخشی از پیام‌هستند که گیرنده پیام آن را نشانه‌خوانی می‌کند. البته این حالات و حرکات می‌تواند در فرهنگ‌های مختلف معانی متفاوتی داشته‌باشد.
ارتباط انسانی: اطلاعات و مفاهیمی‌که میان دو انسان ردوبدل می‌شوند (مانند نامه، تلفن و(…
ارتباط فرا انسانی: به ارتباط انسان با غیر انسان “ارتباط فرا انسانی” یا برون فردی می‌گویند. این ارتباط شامل ارتباط انسان با حیوان، ارتباط انسان باابزار و ماشینهای هوشمند و ارتباط انسان با عوالم غیبی نیز است. بنابراین ارتباط با ارواح،تله پاتی و ارسال علائم برای موجودات فضایی نیز در این مقوله می‌گنجد.
ارتباط با حیوانات: ما می‌دانیم‌که حیوانات تا چه اندازه می‌توانندبا انسان ارتباط برقرار کنند.حیواناتی از قبیل سگ، دلفین، پرندگان خاص، میمون و … به سهولت نسبت به علائم‌انسانی واکنش نشان می‌دهند. آنها قابلیت فراگیری دارند. برخی از حیوانات نشان داده‌اند که دست کم می توانند نمادپردازی بنیادین زبان را بیاموزند و مانند کودکان قواعد دستوری را به کار برند.
ارتباط با ماشین: ارتباط با ماشین‌ها بدل به تجربه روزمره‌اغلب ما شده است.ما هنگام رانندگی، دوچرخه سواری و یا کار با کامپیوتر دستور عمل‌هایی می‌دهیم و آنها به طور خودکار به این علاتم و دستورها، عکس‌آلعمل نشان می‌دهند. بازخوردی که ما از این دستگاه ها دریافت می‌کنیم در کنترل موفقیت آمیز آنها اهمیت دارد.
ارتباط با ارواح و فرا آگاهی: ارتباط با ارواح اصطلاح واسطه(مدیوم) معنای خاص خود را دارد که با معنای متعارف آن در علوم ارتباطات متفاوت است.شواهد معتبری مبنی بر واقعیت داشتن فرا آگاهی-تله پاتی یا ارتباط فکری از روشی غیر از روش مادی وجود دارد.(راین 1935) وجود محمل و رسانه این ارتباط مورد تردید است و کل این پدیده وجهی اسرار آمیر از ارتباط بینا فردی به شمار می آید.
ارتباط با موجودات فضایی: در سال 1973 کارل ساگان و فرانک دریک، محققان دانشگاه کرنل آمریکا،لوحی طراحی کردند. این لوح با نمودارها و اطلاعات اولیه درباره زمین،وضعیت و انسان‌های ساکن آن و نیز تصویر زن و مردی که مرد دست خود را به نشانه خوش آمدگویی بالا برده است، طراحی شده است. این لوح با سفینه پایونیر 10 به فضا پرتاب شد. این پیام تا جایی که ما می‌دانیم‌هنوز پاسخی دریافت نکرده است. ولی این لوح نشان می‌دهد که موفقیت ارتباط به شناخت فرهنگ‌گیرنده و مجموعه همه رمزگان ها بستگی دارد. چرا که موجودات فضایی باید دارای توانایی خواندن رمزگان نمودار ، نشانه های گرافیکی و نیز ایما و اشاره باشند تا بتوانند معنای مضمون لوح و حرکت دست مرد را بفهمند.
در مجموع می توان گفت؛ همه متفکران و نظریه پردازان” ارتباط ” را یکی از کنش های بنیادین انسانی می‌دانند. کنشی که بی‌وقفه ادامه دارد. زیرا حتی در خواب هم ذهن ما خاطرات را به قالب تصاویر رویا در آورده و به آنها آرایش تازه‌آی می‌دهد. هنگام کار همواره آگاهانه یا ناآگاهانه در حال مبادله‌ی اطلاعات هستیم. ممکن است چیزی بگوییم، اما حالت ناخواسته چهره‌مان معنای دیگری از سخن‌مان را نشان دهد. آنچه می‌گوییم و آنچه می‌پوشیم بر دیگران تاثیر می‌گذارد.
ارتباط شبکه‌ای: این ارتباط نوعی ارتباط بینا فردی است که بواسطه شبکه‌های ارتباطی فراگیر و عمومی صورت می‌گیرد. این ارتباط شامل کلیه مکاتبات نوشتاری، تصویری، صوتی و ویدیویی است.
این ارتباط امروزه بسیار فراگیر و جهانی شده است. بطوریکه جزء زندگی روزمره انسان شده و تمامی ابعاد انسانی و ارتباطات را تحت تاثیر خود قرار داده است. شاید دانشمندان عصر حاضر در حال ارائه تعاریف جدیدی برای این نوع از ارتباط هستند. مطمئنا هم تعداد این تعاریف کم نخواهد بود.
نکته آخر اینکه، البته این مقوله هزگز نقطه آخر نخواهد داشت. و تا انسان وجود دارد،” ارتباط و ارتباطات” هم وجود خواهد داشت. چرا که به گفته دانشمندان؛ “هیچ کس نمی تواند بدون برقراری ارتباط زندگی کند”.
منبع: کتاب الفبای ارتباطات و منابع اینترنتی
